ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਪਰਵਾਸੀ ਕਲਮਾਂ: ਸਾਹਿਤਕ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਗੁਲਦਸਤਾ

ਲੇਖਕ – ਉਜਾਗਰ ਸਿੰਘ, ਮੋਬਾਈਲ: +91 94178 13072 E-mail: ujagarisngh48@yahoo.com

ਪਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਵੀਹ ਕਲਮਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਗੁਲਦਸਤਾ ‘ਪਰਵਾਸੀ ਕਲਮਾਂ’ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ ਨੂੰ ਮਹਿਕਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਆਸਟਰੇਲੀਆ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਲਮਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਂਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਕਲਨ ਕਰਕੇ ਸਾਹਿਤਕ ਜਗਤ ਨੂੰ 2022 ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਇਨਸਾਨੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਬਣੇਗਾ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ, ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਸਥਾਪਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ, ਵਾਰਤਕਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਠਕ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਸਕਣ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਮੌਲਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ 20 ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ, ਵਾਰਤਕਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰੀਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਕਹਾਣੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ 7 ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ, ਦੂਜੇ ਵਾਰਤਕ ਭਾਗ ਵਿੱਚ 5 ਵਾਰਤਕਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਕਵਿਤਾ ਭਾਗ ਵਿੱਚ 8 ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਨਾਟਕਕਾਰ, ਰੀਵਿਊਕਾਰ, ਕਵੀ, ਕਾਲਮ ਨਵੀਸ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਰੂਪ ਨੂੰ ਹੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਤਿੰਨ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਲੋਚਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰੁਚੀ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰੀਨ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਵਾਰਤਕਕਾਰਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਦੇ ਰੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਇਕ ਮੰਚ ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। (ੳ) ਕਹਾਣੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਐੱਸ ਸਾਕੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਕਹਾਣੀਆਂ: ‘ਹਮ ਚਾਕਰ ਗੋਬਿੰਦ ਕੇ’, ‘ਦੋ ਬਲਦੇ ਸਿਵੇ ਅਤੇ ਸ਼ੇਰਾ’, ਹਮ ਚਾਕਰ ਗੋਬਿੰਦ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਰੋਚਕ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ‘ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇ ਕੇ ਵਧੀਆ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੋ ਬਲਦੇ ਸਿਵੇ ਉੱਚ ਨੀਚ, ਜਾਤ ਪਾਤ, ਅਮੀਰ ਗ਼ਰੀਬ ਦੇ ਪਾੜੇ ਦਾ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਵਿਵਰਣ ਹੈ। ਤੀਜੀ ਕਹਾਣੀ ਸ਼ੇਰਾ ਸਿੰਬਾਲਿਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗ਼ੇ ਮੁਰਗ਼ੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਨਸਾਨੀ ਫ਼ਿਤਰਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਵਤਾਰ ਐੱਸ ਸੰਘਾ ਦੀਆਂ ‘ਬੱਚੇ ਤਾਂ ਓਦਰੇ ਪਏ ਨੇ’ ਵਿੱਚ ਲੌਕਡਾਉਨ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਤਰਕੀਬ ਬਣਾ ਕੇ ਆਨੰਦ ਮਾਨਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਪਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ‘ਚਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਰੈਂਬੋਂ’ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਪਰਵਾਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੈਂਬੋ ਵਿੱਚ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਤਾ ਵਿਖਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦੀਆਂ ‘ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਹੱਟੀ’ ਅਤੇ ‘ਪੁੱਤ ਪਰਦੇਸੀ’ ਦੋਵੇਂ ਬੜੀਆਂ ਸੰਜੀਦਾ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਹੱਟੀ ਵਿੱਚ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਪਰਵਾਸ ਹੈ। ਪੁੱਤ ਪਰਦੇਸੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰਵਾਸ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਰਹਿ ਕੇ ਜੀਵਨ ਨਿਰਬਾਹ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਕੰਧਾਲਵੀ ਦੀਆਂ ‘ਬਾਬਾ ਜਿੰਮ’ ਅਤੇ ‘ਕਰਕ ਕਲੇਜੇ ਮਾਹਿ’ ਵਹਿਮਾਂ ਭਰਮਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਨ। ਪਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਵਹਿਮਾਂ ਭਰਮਾ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਰਕ ਕਲੇਜੇ ਮਾਹਿ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਮੋਹ ਟੁੱਟਣ ‘ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਦੀਆਂ ‘ਮੈਂ ਅਤੇ ਮਿਸਿਜ਼ ਸੰਧੂ ਅਤੇ ‘ਡੱਬਾ ਬੰਦ’ ਦੋਵੇਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਧਵਾ ਮਰਦ ਔਰਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਜਿਓਣ ਲਈ ਪਿਆਰ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ। ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ ਦੀਆਂ ‘ਵਤਨ ਵਾਪਸੀ’ ਪਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਔਲਾਦ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਹੜੱਪ ਕੇ ਬੁਰਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਪਰਦਾ ਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ‘ਕਹਿਰ’ ਕਹਾਣੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਹੈ। ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਿਨਹਾਸ ਦਾ ਲੇਖ ‘ਪਰਛਾਵੇਂ, ਬਿੰਦੂ ਅਤੇ ਆਕਾਰ’ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਾਤ ਪਾਤ, ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਲੜਕੇ ਵੱਲੋਂ ਲੜਕੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ਼ਕ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਖ ਵੇਖਣ ਅਤੇ ਇਕ ਦੋਸਤ ਵੱਲੋਂ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮਦਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਨ ਚੁਕਾਉਣ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। (ਅ) ਵਾਰਤਕ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ੀ ਗੁਲਾਟੀ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਲੇਖ ‘ਆਕਰਸ਼ਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਇਨਸਾਨੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ’ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਲਾ ਲੇਖ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਮਿੱਥ ਕੇ, ਸਵੈ ਭਰੋਸਾ, ਹਿੰਮਤ, ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ, ਭਰਮ ਭੁਲੇਖੇ ਤੇ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦੂਰ ਕਰਨ, ਵਾਰ ਵਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਡਾ. ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀਤਲਾ ਦਾ ‘ਮੇਰਾ ਸਾਹਿਤਕ ਰੁਝਾਨ ਤੇ ਸਫ਼ਰ-ਹੁਣ ਤੱਕ’ ਲੇਖ ਪਰਵਾਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਉੱਲੇਖ ਹੈ। ਇਹ ਲੇਖ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਸੇਧ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਗੁਰਸ਼ਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਮਿੰਟੂ ਬਰਾੜ ਦੇ ਦੋ ਲੇਖ ‘ਆਸਟਰੇਲੀਆ ‘ਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲਿਆਂ ਪਿਛਲਾ ਸੱਚ’ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਝ ਕੁ ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ ਆਮ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ‘ਦੇਸਾਂ ਵਰਗਾ ਦੇਸ ਹੁੰਦਾ, ਅਸੀਂ ਕਿਉਂ ਜਾਂਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼?’ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਵਿਵਰਣ ਦੇ ਕੇ ਝੰਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਦੋਵੇਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ-ਪਰਵਾਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕੌੜੇ ਸੱਚ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ। ਪਾਪਾਟੋਏਟੋਏ ਵਾਲਾ ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚਾਰ ਲੇਖ ਹਨ। ‘ਲੈ ਗਈ ਚੰਦਰੀ ਕੈਨੇਡਾ, ਸਾਰੇ ਛਾਂਟ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੌੜੇ ਸੱਚ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਘੱਟ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਪਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਲੜਕੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਲੜਕੀਆਂ ਵਿਆਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਵਾਸ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਉਹ ਨਿਪਟਦੀਆਂ ਜਵਾਨੀ ਗਾਲ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ‘ਲੋਕੀ ਆਖਦੇ ਤੂੰ ਚਲਾ ਗਇਓਂ ਪਰੀਆਂ ਦੇ ਦੇਸ਼’ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਨਵੇਂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਐਡਜਸਟ ਨਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਏਥੋਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਲਈ ਗਲੇ ਦੀ ਹੱਡੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਹੇਰਵਾ ਵੱਢ ਵੱਢ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ‘ਉਮਰਾਂ ਦੀ ਜੇ ਸ਼ਾਮ ਹੋ ਗਈ, ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਇਆ ਜਿੰਦੇ’ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਖੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਢਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਕਈ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੁਖੀ ਅਤੇ ਕਈ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਲੱਗਣ ਕਰਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹਨ। ‘ਆਸ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਅਰਦਾਸ ਤੱਕ, ਸੀਮਤ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਲੋਕ’ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਦਲ ਬਦਲੀਆਂ, ਮਹਿੰਗਾਈ, ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਸਣੇ, ਅਫ਼ਸਰਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ, ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧਰ ਦੇ ਚਾਰ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਲੇਖ ਹਨ। ‘ਕਲਕੱਤੇ ਤੋਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਆਇਆ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੇੜਾ’ ਸਮੁੰਦਰੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀਆਂ ਔਕੜਾਂ ਦਾ ਵਿਵਰਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ‘ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ’ ਲੇਖ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਸਥਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ। ‘ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ’ ਵਾਲੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲੀਆਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੀਆਂ ਦਸ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ‘ਭਾਰਤ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਸੰਬੰਧ-4 ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ’ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ (ੲ) ਕਵਿਤਾ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਦਾ ਇਕ ਗੀਤ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦੇਸ ਗਏ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਦਰਦ ਦੀ ਹੂਕ ਅਤੇ ਚਾਰ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਹਨ। ਕੰਵਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਅਤੇ ਦੋ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਦਰਦ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਲਪੁਰ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ‘ਅੰਗੂਰੀ’ ਧਾਰਮਿਕ, ‘ਕੁਕਨੂਸ’ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆਵਾਂ, ‘ਗਰਮ ਖ਼ੂਨ’ ਧੋਖੇ ਫ਼ਰੇਬ, ‘ਦੇਖ ਹੁੰਦੇ’ ਆਪਸੀ ਖ਼ੰਦਕਾਂ ਅਤੇ ‘ਪਾਣੀ’ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਰੂਪ ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨਾਹਿਲ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲੀ ‘ਮੇਰੀ ਸ਼ਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਅੰਬਰੀ ਘੇਰੇ’ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਤਾਕਤ, ‘ਪਿਆਸ ਨਾਲ ਵਿਆਕੁਲ’ ਮਰਦ ਦੇ ਪਿਆਰ ਡਰਪੋਕਪੁਣੇ, ‘ਅੱਜ’ ਸਿੰਬਾਲਿਕ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣਦੀ, ‘ਅਗਨੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਔਰਤ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ‘ਸਮੁੰਦਰ ਤੇ ਮੈਂ’ ਮਰਦ ਔਰਤ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਸਟੇਜੀ ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਲ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ, ਦਿਲੀ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਭੈੜੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਤਖ਼ਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼, ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਜੋਖ਼ਮ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਕਵਿੱਤਰੀ ਰਮਿੰਦਰ ਰਮੀ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ, ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹਨ। ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਦੋ ਗੀਤ ਅਤੇ ਦੋ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਵੀ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ, ਧਾਰਮਿਕ ਆਸਥਾ, ਗ਼ਰੀਬੀ ਅਤੇ ਅਤੇ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।